انتقال مقاومت به بیماری زنگ زرد به دو رقم پرعملکرد گندم با روش تلاقی برگشتی به کمک نشانگرهای مولکولی (mab)

گندم معمولی یا گندم نان با نام علمی triticum aestivum l. مهم‏ترین گیاه زراعی در سطح دنیا است و نقش مهمی در امنیت غذایی جهان ایفا می‏کند. زنگ زرد گندم یکی از بیماری‏های مهم گندم در سطح دنیا است که خسارت اقتصادی شدیدی وارد می‏کند. شیوع این بیماری طی دهه های گذشته در ایران نیز باعث کاهش سطح زیرکشت ارقام پرعملکرد تجن و فلات در منطقه شمال ایرن شده است. یکی از موثرترین راه های کاهش اثرات این بیماری استفاده از ارقام متحمل می باشد. به منظور افزایش مقاومت ارقام پرعملکرد تجن و فلات آزمایشی طی سال های 1390-1388 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و مزرعه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. در این تحقیق سعی بر این بود که این ارقام از لاین های پیشرفته (f6) مقاوم به این بیماری که در شجره خود از این ارقام بهره می بردند بازیابی شوند. روش اصلاحی مورد استفاده تلاقی برگشتی به کمک نشانگرهای مولکولی بود. فرض های پایه این پژوهش وجود تنوع بین افراد نسل f6 از نظر میزان مقاومت به بیماری و همچنین شباهت ژنتیکی به والد مورد نظر بود. در سال زراعی اول افراد این نسل از نظر میزان مقاومت به بیماری و شباهت ژنتیکی با والد مورد نظر ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که بوته های مختلف از نظر میزان مقاومت تفاوت دارند. میزان شباهت ژنتیکی افراد این نسل با والد مربوطه در شباهت ژنتیکی افراد این نسل با والد مربوطه در جمعیت فلات از 38 تا 85 درصد و در جمعیت تجن از 62 تا 90 درصد متغیر بود. با توجه به سطح مقاومت و همچنین شباهت ژنتیکی با والد مربوطه، بوته های با میزان مقاومت و شباهت بالاتر شناسایی و بذرهای حاصل از تلاقی برگشتی آنها با والد (تجن یا فلات) به عنوان والدین نسل بعد انتخاب شدند. بذرهای حاصل کشت شده و نسل bc1f2 ایجاد شد. افراد این نسل نیز از نظر میزان مقاومت به بیماری و شباهت ژنتیکی با والد دوره ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که افراد این نسل نیز از هر دو جنبه دارای تنوع می باشند. دامنه تغییرات شباهت به فلات در این نسل از 60 تا 90 درصد متغیر بود در حالی که این مقدار در جمعیت تجن از 64/43 تا 73/92 درصد متغیر بود. در این نسل نیز با توجه به میزان مقاومت و شباهت به والد دوره ای بذرهای حاصل از تلاقی برگشتی بوته های انتخاب شده که دارای مقاومت و شباهت بیشتر با والد دوره ای بودند به عنوان والدین نسل بعد انتخاب شدند. با توجه به اینکه تشخیص تنوعی که از نظر میزان شباهت به والد در نسل های در حال تفکیک وجود دارد با استفاده از روش های ارزیابی فنوتیپی مشکل می باشد استفاده از نشانگرهای مولکولی در امر انتخاب می تواند باعث افزایش کارایی انتخاب و کاهش طول دوره اصلاحی و در بلند مدت صرفه جویی در هزینه ها گردد.